การคัดกรองภาวะสมองเสื่อมเป็น 1ใน10 ตัวชี้วัดสำคัญของผ้สูงอายุที่ต้องรายงานในฐานข้อมูล Health Data Center(HDC)มาตั้งแต่ปี2559 Abbreviated Mental Test (AMT) เป็นแบบคัดกรองสมองเสื่อมระดับประเทศที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนดให้ อสม. ใช้คัดกรองในชุมชน หากคะแนน AMT ต่ำกว่า 8 ต้องส่งต่อมา รพ สต.เพื่อคัดกรองด้วย Mini Mental State Examination (MMSE) ขัอมูลจากHDC บ่งชี้ว่าประเทศไทยสามารถคัดกรองภาวะสมองเสื่อมได้เพิ่มขึ้นถึง 5 เท่าจาก 14.07% ในปี2559 เป็น70% ในปี 2561 แต่ผลจากการคัดกรอง ประสิทธิภาพและการนำไปใช้ประโยชน์ ยังไม่พบหลักฐานการศึกษาชัดเจน โดยเฉพาะผลคัดกรองสมองเสื่อมด้วย AMT ที่มีรายงานผลต่อเนื่องทุกปี ปีละ 8-9 ล้านราย กลับพบรายงานเพียงผลเป็นปกติหรือผิดปกติ ไม่มีค่าคะแนน ไม่มีข้อมูลรายข้อในฐาน HDC ทำให้ไม่สามารถนำข้อมูลไปคำนวณทางสถิติเพื่อใช้ประโยชน์ อธิบายสถานการณ์หรือให้ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายได้
เพื่อพัฒนาองค์ความรู้ ฐานข้อมูล กระบวนการคัดกรองและการประเมินผลลัพธ์จากการพัฒนาการคัดกรองความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะสมองเสื่อมในผู้สูงอายุในชุมชน จ อุดรธานี
ใช้วิจัยเชิงปฎิบัติการ และ Mix Method ประชากรเป็นผู้สูงอายุจังหวัดอุดรธานี จำนวน 200481 คน (ฐานข้อมูล สสจ อุดรธานี ปี 2561) สุ่มกลุ่มตัวอย่างแบบเป็นระบบ Systemic Random Sampling แบบหลายขั้นตอน (Multi-Stage Sampling) ได้ผู้สูงอายุ 425 คน จาก เจ้าหน้าที่ รพ.สต. 19 คน ที่ปรึกษา 4 คน เครื่องมือวิจัย เป็น แบบคัดกรอง AMT MMSE ฐานข้อมูล Aging Survey UD และ ฐานHealth Data Center Self-Report และ Group Discussion เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยวิธี Plan ทบทวนปัญหาการคัดกรองในปีที่มา Action ฝึกอบรม ทบทวนความรู้ และการให้คะแนนในการใช้แบบคัดกรอง Observe ผู้วิจัยและทีมนิเทศ ติดตามเยี่ยมนิเทศ เสริมพลัง สังเกตุการณ์การคัดกรอง Reflective ให้ข้อมูลสะท้อนกลับเป็นระยะ จาก ข้อมูลที่คีย์เข้าระบบฐานข้อมูล จากการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ปัญหา ร่วมกันวิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา และ Thematic Analysis
ใช้กระบวนการพัฒนาแบบ PDCA เริ่มจาก ขั้นวางแผนค้นหาปัญหาพบว่า 84.2% ของเจ้าหน้าที่ไม่เคยคัดกรองAMTและMMSE เพราะไม่มีเวลา ขั้นปฎิบัติการ พัฒนาความรู้และทักษะการคัดกรองสมองเสื่อม ให้เจ้าหน้าที่ใน รพสตเป็นผู้คัดกรอง และการลงข้อมูลคัดกรองรายข้อในฐาน Aging Survey Udon ขั้นตรวจสอบ ติดตามผลจากฐานข้อมูลเป็นระยะ และขั้นปรับวิธีการประเมิน ที่ปรึกษาเยี่ยมเสริมพลัง ติดตาม ช่วยแก้ปัญหา แลกเปลี่ยนเทคนิคการคัดกรอง มีช่องทางให้ปรึกษาได้ตลอดผ่านLine ผลลัพธ์พบว่าการคัดกรอง AMT โดยอสม พบความผิดปกติ 1.2 % ในขณะที่คัดกรองโดยเจ้าหน้าที่ พบ 25.4% ผลต่างกัน 21 เท่า ส่วนคัดกรองด้วย MMSE พบผลผิดปกติ 12.47% แม้ AMTจะเป็นข้อคำถามที่ง่าย สั้นและสะดวกในการคัดกรอง แต่กลับพบข้อจำกัดในเชิงบริบทและวัฒนธรรมของข้อคำถามที่ไม่เหมาะกับผู้สูงอายุ ในชุมชน
การคีย์ข้อมูลการคัดกรองรายข้อลงฐานAging Survey Udon ทำให้ สสจ และ รพ สต ทวนสอบความถูกต้องได้ ได้ข้อมูลที่ถูกต้องเป็นปัจจุบัน ทราบความเสี่ยงรายด้านของสมองเสื่อม ทำให้แก้ปัญหาได้ทันท่วงที และจัดการช่วยเหลือรายบุคคลได้อย่างมีประสิทธิภาพเพิ่มมากขึ้น การคัดกรองสมองเสื่อม ควรคัดกรองโดย เจ้าหน้าที่สาธารณสุข เพื่อความถูกต้อง น่าเชื่อถือ และการได้รับการยอมรับจากผู้สูงอายุ แบบคัดกรอง AMT ควรมีการทบทวนการใช้
การคัดกรองสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ แบบคัดกรอง ควรผ่านการทดสอบความเที่ยง และความตรงในทุกมิติ ทั้งในเชิงภาษา บริบท และวัฒนธรรม รวมทั้ง ปัจจัยภายนอก เช่น สถานที่ที่ใช้คัดกรอง ความน่าเชื่อถือของผู้คัดกรอง มีผลต่อ ผลการคัดกรองผู้สูงอายุ นอกเหนือจากนั้นฐานข้อมูลที่ดี ต้องมีข้อมูลที่สำคัญ เป็นปัจจุบัน ถูกต้องทวนสอบได้ และสามารถนำมาใช้ประโยชน์เพื่อการบริหาร ติดตาม นิเทศ และวางแผนระบบสุขภาพได้
ความร่วมมือของ ทุกภาคส่วนในระดับเขตสุขภาพ จังหวัด อำเภอ และตำบล ที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการคัดกรองร่วมกัน ทบทวนปัญหา หาแนวทางแก้ไข และพัฒนาร่วมกัน ทั้งฝ่ายวิชาการ จากวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี อุดรธานี ฝ่ายนิเทศติดตามการคัดกรอง จาก สสจ อุดรธานี และฝ่ายผู้ปฎิบัติจากพื่นที่ ทำให้เห็นปัญหารอบด้าน ก่อนร่วมพัฒนาไปพร้อมกันอย่างเป็นกัลยาณมิตร
การสนับสนุนเชิงนโยบาย พอใจสนับสนุนงบประมาณ พอใจให้คำปรึกษา พอใจจัดอบรมให้ความรู้ในหน่วยงาน พอใจ
การคัดกรอง สมองเสื่อม ผู้สูงอายุ
ไม่เป็น
ไม่เคย
“ผลงานดี วิชาการเด่น สมคุณค่าพยาบาลไทย ครั้งที่ 3 : การดูแลผู้สูงอายุในยุคดิจิทัล” โรงแรมเซ็นทรา บาย เซ็นทาราศูนย์ราชการและคอนเวนชั่น แจ้งวัฒนะ หลักสี่ กรุงเทพมหานคร 2562
ไม่เคย